Exameneisen radiozendamateurs full

1.1 Stroomgeleiding

Afbakening:

• Geleider, halfgeleider en isolator.
• Stroomsterkte, spanning en weerstand.
• De eenheden ampère, volt en ohm.
• De wet van Ohm [U = I • /2].
• De wetten van Kirchhoff.
• Elektrisch vermogen [P = U • I].
• De eenheid watt.
• Elektrische energie [W =P • t].
• De eenheid joule.
• Capaciteit van een batterij [ampereuur].

1.2 Bronnen

Afbakening:

• Spanningsbron, bronspanning [EMK], kortsluitstroom, inwendige weerstand en klemspanning.
• Serie- en parallelschakeling van spanningsbronnen.

1.3 Elektrisch veld

Afbakening:

• Elektrische veldsterkte.
• De eenheid volt per meter.
• Afscherming van elektrische velden.

1.4 Magnetisch veld

Afbakening:

• Magnetisch veld om stroom-voerende geleider en van een spoel.
• Afscherming van magnetische velden.

1.5 Elektromagnetisch veld

Afbakening:

• Radiogolven als elektromagnetische golven.
• De voortplantingssnelheid en het verband hiervan met de frequentie en de golflengte.

• Polarisatie

1.6 Sinusvormige signalen

Afbakening:

• De grafische voorstelling in de tijd.
• Momentele waarde, amplitude [U max], effectieve waarde

en gemiddelde waarde.

• Periode en periodeduur.
• Frequentie.
• De eenheid hertz.
• Faseverschil.

1.7 Niet-sinusvormige signalen

Afbakening:

• Audiosignaal.
• Bloksignaal.
• De grafische voorstelling in de tijd.
• Gelijkspanningscomponent, grondgolf en zijn harmonischen.
• Ruis [Pn = kTB], thermische ruis, via de antenne ontvangen ruis, ruisvermogen per Hz, ruis-vermogen in de bandbreedte.

1.8 Gemoduleerde signalen

Afbakening:

• CW.
• Amplitudemodulatie.
• Enkelzijbandmodulatie.
• Fase- en frequentiemodulatie.
• Frequentiezwaai en modulatie-index.

• Draaggolf, zijbanden en bandbreedte.
• Golfvormen van CW-, AM-, EZE- (SSB-) en FM-signalen (grafische weergave).
• Spectra van CW-, AM-, EZB- (SSB-) en FM-signalen (grafische weergave).
• Digitale modulatievormen: FSK, 2-PSK, 4-PSK en QAM.
• Digitate modulatie: bitsnelheid, symboolsnelheid (baudsnelheid) en bandbreedte.
• Foutdetectie en -correctie: CRC (packet radio), ARQ en FEC (toepassing AMTOR).

1.9 Vermogen en energie

Afbakening:

• Het vermogen van sinusvormige signalen;

• Vermogensverhoudingen die overeenkomen met de volgende dB-waarden: 0dB, 3dB, 6dB, 10dB en 20dB [zowel positief als negatief].
• De vermogensverhouding in dB bij het achter elkaar schakelen van versterkers en/of verzwakkers.
• Aanpassing [maximale vermogensoverdracht].
• De relatie tussen ingangsvermogen, uitgangsvermogen en rendement.

• Peak Envelope Power [PEP].

1.10 Digitalisering van analoge signalen

Afbakening:

• Bemonsteren en kwantiseren.
• Minimale bemonsteringsfrequentie (Nyquistfrequentie).
• Anti-aliasfilter, reconstructiefilter.
• Convolutie (tijddomein/-frequentiedomein, grafische voorstelling).
• ADC en DAC.

2.1 Weerstand

Afbakening:

• Weerstand.
• De eenheid ohm.
• Stroom-spanningskarakteristiek.
• Vermogensdissipatie.

2.2 Condensator

Afbakening:

• Capaciteit.
• De eenheid farad.
• De relatie tussen capaciteit, afmetingen en diëlektricum.
• De reactantie.

• Faseverschil tussen stroom en spanning.
• Eigenschappen van vaste en van variabele condensatoren.

2.3 Spoel

Afbakening:

• Zelfinductie.
• De eenheid henry.
• Het effect van aantal windingen, diameter, lengte en kernmateriaal op de zelfinductie.
• De reactantie.

• Faseverschil tussen stroom en spanning.
• Q-factor.

2.4 Toepassing en gebruik van transformatoren

Afbakening:

• Ideale transformator.

• De relatie tussen wikkelverhouding en:
• Spanningsverhouding.

• Stroomverhouding.

• Impedantieverhouding.

• Transformatoren (toepassing).

2.5 Diode

Afbakening:

Gebruik en toepassing van diodes:

• Gelijkrichtdiode, zenerdiode, LED [licht emitterende diode], varicap [capaciteitsdiode];
• Doorlaatstroom;
• Sperspanning en lekstroom

2.6 Transistor

Afbakening:

• PNP- en NPN-transistor:
• Stroomsturing,
• Stroomversterking.
• Veldeffecttransistor.
• Spanningsturing;
• Steilheid.
• In- en uitgangsimpedantie van bovengenoemde schakelingen.
• Instelmethode.
• De transistor in:

- gemeenschappelijke emitter-[source-] schakeling;
- gemeenschappelijke basis-[gate-] schakeling-,
- gemeenschappelijke collector-[drain-] schakeling.

2.7 Overige componenten

Afbakening:

• Eenvoudige buizen [triode en pentode]:
• - Steilheid;
• - Anode-roostercapaciteit.
• Eenvoudige digitale componenten (functie):
• - Poortschakelingen;
• - Opteller (full adder);
• - Flipflop;
• - Deler.

3.1 Combinatie van componenten

Afbakening:

• Serie- en parallelschakeling van weerstanden, spoelen, condensatoren, transformatoren en dioden.
• Stromen en spanningen in deze schakelingen.
• Impedantie van deze schakelingen.
• Gedrag van niet-ideale weerstanden, condensatoren en spoelen (parasitaire effecten).

3.2 Analoge filter

Afbakening:

• Seriekring en parallelkring
• Impedantie
• Frequentiekarakteristiek
• Resonantiefrequentie.

• Kwaliteitsfactor van een afgestemde kring.

• Bandbreedte.
• Bandfilter.
• Laagdoorlatende, hoogdoorlatende, banddoorlatende en bandsperrende filters, opgebouwd uit passieve elementen, kantelfrequentie.
• Frequentiekarakteristiek.
• Pi-filter en T-filter.
• Kwartskristal; vervangingsschema, serieresonantie en parallelresonantie.
• Gevolgen van het toepassen van niet ideale componenten (parasitaire effecten).

3.3 Voeding

Afbakening:

• Schakelingen voor enkel- en dubbelzijdige gelijkrichting en de bruggelijkrichter.
• Afvlakschakelingen.
• Stabilisatieschakelingen in laagspanningsvoedingen.
• Schakelende voedingen, isolatie en EMC.

3.4 Versterker

Afbakening:

• Lf- en hf-versterker.
• Operationele versterker [OpAmp].
• Versterkingsfactor.
• Amplitude-frequentiekarakteristiek en bandbreedte (breedband- t.o.v. afgestemde trappen).
• Instelling in klasse A, A/B, B en C.
• Harmonische vervorming en intermodulatievervorming, oversturing van versterkertrappen.
• Vermogenversterkers met buizen, spanningen en impedanties, impedantietransformatie.
• Parasitaire oscillaties.

3.5 Detector

Afbakening:

• AM-detectoren:
• Diodedetector;
• Productdetector en BFO.
• FM-detectoren.

3.6 Oscillator

Afbakening:

• Factoren die de frequentie en frequentiestabiliteit bepalen.
• Oscilleervoorwaarden.
• LC-oscillator.
• Kristaloscillator, overtone-oscillator.
• Spanningsgestuurde oscillator (VCO, frequentiemodulator).
• Faseruis.

3.7 Phase Locked Loop (PLL)

Afbakening:

• Regellus met fasevergelijk-schakeling.
• Regellus met instelbaar deeltal.
• Filter in de regellus.
• Modulatie in de VCO.

3.8 Mengtrap

Afbakening:

• Mengtrap met transistor, JFET of dioden.
• Som- en verschilmenging, spiegelfrequentie.
• Amplitudemodulator.
• Balansmodulator.

3.9 Digitale signaalverwerking

Afbakening:

• FIR en BR filter blokschema.
• Fourier transformatie (grafische weergave):
• DFT;
• FFT.
• Directe digitate frequentiesynthese (DDS).

4.1 Uitvoering

Afbakening:

• Enkel- en dubbelsuperheterodyne ontvanger.
• Directe conversie.

4.2 Blokschema’s

Afbakening:

• AM-ontvanger [A3E]
• FM-ontvanger [F3E]
• CW-ontvanger [A1A]
• EZB-ontvanger [J3E]

4.3 Werking en functies van de volgende schakelingen (alleen als onderdeel van een blokschema)

Afbakening:

• HF-versterker [smalband of breedband].
• Oscillator [vast en variabel].
• Mengtrap.
• Middenfrequentversterker.
• Begrenzer.
• Detector.
• Zwevings-oscillator [BF0].
• Productdetector.
• LF-versterker.
• Automatische versterkingsregeling.
• S-meter.
• Ruisonderdrukker [squelch].

4.4 Ontvangerspecificaties

Afbakening:

• Nabijselectiviteit.
• Verafselectiviteit.
• Gevoeligheid, ruisgetal.
• Stabiliteit.
• Intermodulatie; kruismodulatie.
• Reciproke menging (faseruis).
• Gevoeligheidsvermindering (desensitization).
• Blokkering.

5.1 Uitvoering

Afbakening:

• Zender met of zonder frequentietransformatie.
• Transceiver (TRX).

5.2 Blokschema’s

Afbakening:

• FM-zender met PLL [F3E]
• CW-zender [A1A]
• EZB-zender [J3E]

5.3 Werking en functies van de volgende schakelingen (alleen als onderdeel van het blokschema)

Afbakening:

• Mengtrap.
• Oscillator.
• Scheidingstrap.
• Stuurtrap.
• Frequentievermenigvuldiger.
• Vermogensversterker.
• Aanpassing.
• Uitgangsfilter.
• Frequentiemodulator.
• Lf-begrenzer.
• Balansmodulator.
• Fasemodulator.
• Zijbandfilter.

5.4 Zenderspecificaties

Afbakening:

• Frequentiestabiliteit.
• Hf-bandbreedte.
• Zijbanden.
• Lf-bandbreedte.
• Niet-lineariteit (hannonische en intermodulatievervorming).
• Uitgangsimpedantie.
• Uitgangsvermogen.
• Rendement.
• Frequentiezwaai.
• Modulatie-index.
• Sleutelklikken en chirps.
• Ongewenste hf-uitstralingen.
• Effecten van oversturing.
• Faseruis.
• Kaststraling.

6.1 Antennetypen

Afbakening:

• Halvegolfantenne met voeding in het midden.
• Halvegolfantenne met voeding aan het einde.
• Gevouwen dipool.
• Kwartgolf verticale antenne [groundplane].
• Antenne met parasitaire elementen [Yagi].
• Apertuurantennes (parabolische reflector, hoorn).
• Dipool met sperkringen [traps]

6.2 Antenne-eigenschappen

Afbakening:

• Stroom- en spanningsverdeling.
• Impedantie in het voedingspunt.
• Capacitieve of inductieve impedantie buiten resonantie.
• Polarisatie.
• Richteffect, rendement en antennewinst.
• Effectief uitgestraald vermogen [ERP, EIRP].
• Voor/achterverhouding.
• Horizontale en verticale stralingsdiagrammen.
• Effectief opvangend oppervlak.

6.3 Transmissielijnen

Afbakening:

• Open lijn.
• Coaxiale kabel.
• Golfpijp.
• Karakteristieke impedantie.

• Verkortingsfactor.
• Staandegolfverhouding.

• Verliezen.
• Balun.
• Kwartgolf lijn als impedantietransformator.

• Antenne aanpassingseenheid.

7.1 Algemeen

Afbakening:

• Signaalverzwakking, signaalruisverhouding.
• Zichtbereikverbinding, vrije - ruimtepropagatie.
• Kosmische ruis.
• Basisbegrippen van de propagatievoorspelling (link budget):

- Overheersende ruisbron (bandruis t.o.v. ontvangerruis);
- Minimaal benodigde signaal- ruisverhouding;
- Minimaal benodigd ontvangen signaalvermogen;
- Trajectverliezen;
- Antennewinst;
- Transmissielijnverlies;
- Minimaal benodigd zendvermogen.

7.2 HF

Afbakening:

• lonosfeerlagen.
• Kritische frequentie.
• Invloed van de zon op de ionosfeer.
• Maximum Usable Frequency [MUF].
• Grondgolf en runntegolf.
• Opstralingshoek, invloed antennehoogte.
• Dode zone en skip distance.
• Multipadeffecten in ionosferische propagate, fading.
• Atmosferische ruis.

7.3 VHF en hoger

Afbakening:

• Troposfeer.
• Golfgeleidervorming in de atmosfeer (ducting).
• Verstrooiing (scattering).
• De invloed van de antennehoogte op de overbrugbare afstand [radio horizon].
• Temperatuurinversie.
• Sporadische E-reflectie.
• Aurorareflectie.
• Meteorscatter.
• Maanreflectie (EME).
• Thermische ruis van het aardoppervlak.

8.1 Meten

Afbakening:

Het meten van:
• Gelijk- en wisselspanningen;
• Gelijk- en wisselstroden;
• Weerstand;
• Gelijkstroom- en hoogfrequentvermogen [gemiddeld vermogen, 'Peak Envelope Power'];
• Staandegolfverhouding;
• Golfvorm van de omhullende van een hoogfrequentsignaal;
• Frequentie;
• Resonantiefrequentie.

Meetfouten:
• Invloed van de frequentie;
• lnvloed van de golfvorm;
• Invloed van, de inwendige impedantie van meetinstrumenten.

8.2 Meetinstrumenten

Afbakening:

Het meten met:
• Universeelmeter (digitaal en analoog);
• Staandegolfmeter;
• Frequentieteller,
• Spectrumanalyser;
• Signaalgenerator;
• Oscilloscoop;
• Kunstantenne [dummy load], HFvermogensmeter.

9.1 Storing in elektronische apparatuur

Afbakening:

• Blokkering [werkpuntverschuiving].
• Interferentie met het gewenste signaal.
• Intermodulatie.
• Laagfrequentdetectie.

9.2 Oorzaak van de storing in elektronische apparatuur

Afbakening:

• Veldsterkte van de zender.
• Ongewenste uitstraling van de zender [parasitaire uitstraling, harmonischen]
• Ongewenste beinvloeding van de apparatuur:
- via de antenne-ingang [antennespanning, ingangs-selectiviteit];
- via andere aangesloten leidingen;
- door directe instraling

9.3 Maatregelen tegen storingen

Afbakening:

• Voorzieningen ter voorkoming en opheffing van storingen:
- Filteren;
- Ontkoppelen;
- Afscherming.

10.1 Het menselijk lichaam

Afbakening:

• Weerstand van het menselijk lichaam.
• Toegelaten aanrakingsspanning.
• De gevolgen van elektrische schok.
• Toegelaten vermogensdichtheid van een hoogfrequentveld [watt/m2].

10.2 Netvoeding

Afbakening:

• Verschil tussen fase, nul en aarde [kleurcode]
• Uitvoeringen van aardverbindingen
• Aardlekschakelaar.
• Snelle en trage veiligheden.

10.3 Hoge spanningen

Afbakening:

• Isolatie.
• Afscherming.
• Aarding.
• Geladen condensatoren.

10.4 Bliksemontlading

Afbakening:

• Gevaar
• Bescherming

10.5 Opstelling

Afbakening:

• Apparatuur binnen.
• Apparatuur buiten.
• Antenne.

11.1 Nationale en internationale gebruiksregels en procedures

Afbakening:

• Q-codes.
• Overige codes.
• Internationaal nood-, spoed- en veiligheidsverkeer en verkeer bij natuurrampen.
• Roepletters:
- Prefix;
- Suffix;
- In Nederland.
• Internationaal spellingsalfabet.

12.1 Nationale en internationale regelgeving amateurdienst en amateursatellietdienst

Afbakening:

• ITU Radio Regulations
• CEPT aanbevelingen
• Bij of krachtens de Telecommunicatiewet gestelde regels

13.1 Maatschappelijke verantwoordelijkheden van de radiozendamateur

Afbakening:

• Gewenst gedrag in het radioverkeer:
- Binnen de Amateurdienst;
- T.o.v. andere diensten;
- IARU aanbevelingen.
• Opheffen van storing.
• Reageren op noodverkeer.

13.2 Operationele vaardigheden

Afbakening:

• Gebruik kunstantenne.
• Verbindingsprocedures.
• Aanpassen vermogen aan situatie.