Praktijkexamens voor de auto

Hoe zorgt het CBR voor goede rijexamens?

Uniformiteit en objectiviteit zijn van het grootste belang voor een exameninstituut als het CBR met anderhalf miljoen examens per jaar. Bij de theorie-examens is dat duidelijk, een antwoord is goed of fout. Maar ook de praktijkexamens, waarvan we er zo’n 700.000 per jaar doen, moeten voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen. Het moet tenslotte niet uitmaken bij wie je examen doet.

In dit dossier lees je hoe we dit doen bij de praktijkexamens voor de auto, ons grootste examenproduct.

Mensenwerk

Het CBR wil zijn klanten goed beoordelen en goed behandelen. Hiervoor stellen we hoge eisen aan onze mensen. Zo moeten examinatoren van vele markten thuis zijn. Ze stellen de kandidaat op zijn gemak, zodat deze tijdens het examen kan laten zien wat hij geleerd heeft in de rijopleiding. Ze zorgen voor de veiligheid tijdens de rit. Ze kennen de rijvaardigheidseisen en de verkeersregels op hun duimpje. Ze beoordelen tijdens het examen of iemand veilig en zelfstandig genoeg rijdt voor het rijbewijs. En ze zijn sociaal en communicatief vaardig, zodat de kandidaat de uitslag ook begrijpt.

Intensieve opleiding

Onze examinatoren zijn professionals die een intensieve fulltime opleiding hebben gehad van een jaar. Daarna volgen jaarlijks bijscholing en praktijkcontroles, volgens de Europese eisen.

Maar net als het oordelen van politieagenten, rechters, artsen en scheidsrechters is het examineren mensenwerk. Vooral als de uitslag negatief is, leidt dat weleens tot discussie. Juist daarom werken wij continu aan uniforme examens, een zo objectief mogelijke beoordeling en een doorlopende analyse van examengegevens om de verschillen tussen uitslagen van examinatoren te minimaliseren. Hoe doen we dat?

Duidelijke normen

Het begint bij duidelijke normen. Om te slagen voor het rijexamen, moet een kandidaat veilig en zelfstandig rijden volgens de normen in de rijprocedure. In de rijprocedure staat het meest wenselijke rijgedrag van bestuurders beschreven. Dit sociale en defensieve rijgedrag wil een examinator bij de examenkandidaat zien tijdens het rijexamen.

Het CBR heeft de rijprocedure afgestemd met de rijschoolbranche. Rij-instructeurs gebruiken de rijprocedure als basis voor de rijopleiding van hun leerlingen. Examinatoren en rij-instructeurs maken dus gebruik van dezelfde normen.

Rijprocedure

De rijprocedure is gebaseerd op de actuele verkeerswetgeving (Wegenverkeerswet 1994, Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, de Regeling voertuigen) en de wettelijke exameneisen. Het gewenste verkeersgedrag bestaat voor een belangrijk deel uit veilig rijgedrag in de verschillende verkeerssituaties en de juiste toepassing van de verkeersregels.

De basis hiervoor is een goede rijopleiding met voldoende lessen.

Monitoren en verbeteren van de kwaliteit

Naast de opleiding, (bij)scholing en regelmatige praktijkcontroles voor examinatoren gebruiken we sinds 2020 een krachtig systeem van kwaliteitsborging en -beheersing. Dit is ontwikkeld in samenwerking met externe deskundigen van Gibbs Analytics Consulting. Zo controleren we continu de slagingspercentages van alle examinatoren. Wijkt het slagingspercentage van een examinator af van het verwachte percentage, dan doen we daar meteen iets mee.

Hoe werkt dit?

Alexander Pechtold, algemeen directeur CBR: ‘Het afnemen van een praktijkexamen is mensenwerk. Je kunt nooit voor 100% garanderen dat elke examinator in alle gevallen hetzelfde oordeel geeft. Bij kandidaten die goed presteren en slecht voorbereide kandidaten is er geen twijfel over de uitslag en zullen al onze examinatoren hetzelfde oordeel geven. Bij kandidaten bij wie het niveau van rijvaardigheid minder duidelijk is, kan het soms voorkomen dat de ene examinator net het voordeel van de twijfel geeft en een ander niet. Uiteraard doen wij er alles aan om de kans op verschillen zo klein mogelijk te laten zijn. Daarom gebruikt het CBR een uiterst zorgvuldig systeem om verschillen tussen examinatoren te signaleren, te analyseren en daar vervolgens opvolging aan te geven. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot extra coaching of bijscholing.’

Goede rijopleiding en tussentijdse toets

Als een kandidaat tijdens het rijexamen laat zien dat hij veilig en zelfstandig rijdt volgens de normen in de rijprocedure, dan slaagt hij. Daarvoor is een goede rijopleiding met voldoende lessen het allerbelangrijkste.

Maar ook andere factoren spelen een rol. Zo slaagt 60% van de kandidaten die een tussentijdse toets heeft gedaan bij het eerste praktijkexamen. Zonder toets slaagt 47% voor het eerste examen. Uit analyse van miljoenen examengegevens weten we dat de leeftijd van een kandidaat ook samenhangt met het resultaat: van alle 17-jarigen slaagt 61% voor het eerste examen, van alle 27-jarigen 50%.

Factoren die samenhangen

Ook kandidaten met een bromfietsrijbewijs blijken vaker de eerste keer te slagen voor het autopraktijkexamen. In totaal is van 18 factoren die het CBR registreert, vastgesteld dat die samenhangen met het examenresultaat. Deze kennis wordt gebruikt bij het analyseren van de slagingspercentages van de individuele examinatoren.

Peter Cozijn van Gibbs Analytics Consulting licht toe: ’Voor elke examinator wordt een individueel resultaat vastgesteld. Dat is het slagingspercentage dat je bij deze examinator zou verwachten op basis van de werkelijke kandidaten en omstandigheden die er waren. Wanneer het werkelijke slagingspercentage significant afwijkt van het verwachte slagingspercentage, is dat een aanleiding voor nader onderzoek naar de oorzaak van die afwijking.

Met de kwaliteitsbeheersingsmethode wordt ook bekeken of er bij bepaalde soorten examens of specifieke omstandigheden opvallende afwijkingen zijn. Zo wordt het bijvoorbeeld herkend als het slagingspercentage onder eerste examens niet afwijkt, maar bij herexamens wel. Dat geeft richting aan het onderzoek en aan mogelijke vervolgstappen.’

Wat doen we nog meer?

Het CBR blijft zich volop inzetten voor de kwaliteit van de praktijkexamens. Naast ons eigen kwaliteitssysteem hebben we ook kwaliteitskeurmerken van buiten. Hiervoor zijn we beoordeeld door externe deskundigen. Die onderzoeken regelmatig de praktijkexamens voor de personenauto:

RCEC-certificaat

We werken aan uniforme examens, een zo objectief mogelijke beoordeling en continue analyse van examens. Dat alles laten we toetsen door RCEC, het onafhankelijke onderzoeksinstituut dat de kwaliteit van studietoetsen en examens in Nederland beoordeelt. Uit onderzoeken van RCEC blijkt dat ons praktijkexamen auto aan alle normen voldoet. Daarom hebben we al sinds 2019 het RCEC-certificaat.

Bij de onderzoeken naar het autopraktijkexamen heeft RCEC al duizenden examengegevens bekeken. Hieruit bleek dat het niet uitmaakt wanneer en waar je examen doet: binnen of buiten de spits, in de zomer of in de winter, op het platteland of in de stad. Ook heeft RCEC gekeken naar examenritten die zijn beoordeeld door twee examinatoren. Daaruit bleek dat de examenuitslag vrijwel steeds hetzelfde was bij de examinatoren. Dat alles onderstreept de betrouwbaarheid van onze examenbeoordeling.

ISO-certificaat

Sinds 2017 heeft de divisie Rijvaardigheid het ISO-certificaat, het internationale kwaliteitskeurmerk. Dit betekent dat het kwaliteitsmanagementsysteem op orde is voor het hoofdproces examenafname. In 2021 zijn ook de processen van productmanagement en vakopleidingen gecertificeerd.

NLQF-certificaat

In 2018 is het NLQF-certificaat gehaald voor de opleiding tot examinator. Dit betekent dat deze opleiding is gekwalificeerd op niveau 4, vergelijkbaar met mbo-niveau 4.